Klittenband, filebestrijding of vliegtuigen: de mens mag graag dingen uitvinden die in de natuur allang bestaan. Bioloog Midas Dekker legt in Het ei van Midas uit wat we nog meer van de natuur kunnen leren.
De leukste kijktips
Star Trek: Picard
Make up your mind
Tekst: Kirsten Keerssemeeckers
Slijmzwammen kunnen beter navigeren dan Google maps. Beveiligingscamera’s zijn eigenlijk overbodig, want krekelharen voldoen ook aan onze huizen. En niets is sterker dan de tand van een zeeslak. Zomaar wat successen van de natuur. Midas Dekkers weet als geen ander hoe de mens al eeuwen de natuur probeert na te doen. Bionica heet dat. “Ik loop al mijn hele biologenleven rond met interesse voor dit onderwerp. In de jaren vijftig was techniek iets van staal, bouten en moeren. Dat leek in niets op de natuur. Maar de laatste jaren zijn kunststoffen verfijnder en kunnen we de natuur beter nabootsen. Een goed moment voor deze reeks.”
Filosofisch sausje
De komende twee weken vertelt de bioloog in Het ei van Midas iedere werkdag over een ander thema, van bewegen tot samenwerken en van zintuigen tot energieverbruik. Er zijn legio voorbeelden in de natuur. “Ik heb die oogst binnengehaald en er mijn filosofische sausje overheen gegooid. Het gaat van technische geintjes zoals klittenband en een waterafstotende huid tot maatschappelijke ideeën als het oplossen van het fileprobleem.”
Wijsheden en mythes
Een van de diersoorten waarvan op alle fronten opzicht veel te leren valt, zijn mieren. “Een oude les is: ga naar de mieren en word wijs. Het is de meest sociale diersoort op aarde. Eén mier is te stom om voor de duvel te dansen, maar met z’n allen brengen ze van alles tot stand, zoals een oersterk bouwwerk met airconditioning en voorraadkamers.” Op aanstekelijke wijze vertelt Dekkers hoe biologen op zoek gingen naar de architect onder de mieren, maar die niet vonden. Toen ontdekten ze een mier die iets groter was. Ze dachten de koning, maar het bleek een vrouwtje. Hij vervolgt: “En zelfs de koningin is een mythe, ze is alleen een constante baarmoeder die nageslacht werpt. Wij zijn gewend dat iemand de baas moet spelen, maar dat hoeft dus niet. Ze vormen een groep zonder heerschappij.”
Fileprobleem
De mier is zelfs de eerder genoemde oplossing van het fileprobleem. “Zij lopen allemaal in ganzenpas in een rijtje, dichter op elkaar dan de mens in de auto zit. Anders dan mensen kent de mier geen individueel belang. Die denkt nooit: ik ga inhalen, dan ben ik eerder thuis. Mieren wisselen niet van baan of van snelheid. Allemaal in hetzelfde tempo achter elkaar aan voorkomt filevorming.”
Vliegen
Niet alle principes uit de natuur zijn overigens toepasbaar voor de mens. “Neem de vogel. Die weegt misschien tien gram, eet wat zaadjes, strekt zijn vleugeltjes en vliegt zonder herrie te maken naar de Noordpool. Dat zal ons nooit zo lukken. Wij vliegen met veel gedoe en energieverbruik. Vliegtuigen maken veel lawaai, zitten vol kerosine, er moeten vliegvelden voor worden gebouwd en ganzen afgemaakt omdat ze in de weg zitten. Krijgen die ineens de schuld.” Een kanttekening maakt Dekkers wel. “Ter verdediging van de mens: dieren en planten hebben wel drie miljard jaar de tijd gehad om hun kunsten te ontwikkelen.”
Geen ambtenaritus
Het is alweer een tijd geleden dat Midas Dekkers zijn kennis over de natuur deelde op radio en televisie. Tussen 1980 en 2007 was hij columnist voor Vroege vogels. Daarnaast maakte hij natuurprogramma’s als Midas en Gefundenes fressen. Het ei van Midas is zijn eerste televisiereeks sinds jaren. ”Mijn basis is het schrijven van boeken. Ik lever zelf nooit ideeën in voor programma’s, maar word benaderd met een voorstel. Als mensen me niet bellen, tik ik rustig door. En dit idee beviel me goed.“
Omroep MAX
Het is voor het eerst dat Dekkers bij Omroep MAX te zien is. “Een verademing”, vindt hij het. “Ik heb het er erg naar mijn zin, deze omroep heeft geen last van ambtenaritus. We vonden dat we dit programma moesten doen, en dus gingen we het doen.” In de afleveringen sijpelt ook een boodschap door: we moeten verstandiger met de wereld omgaan. Dekkers staat daarin niet alleen, want vanuit alle hoeken wordt gewaarschuwd voor klimaatverandering en het opraken van fossiele brandstoffen. “De zon geeft energie te over. De natuur heeft vóór de mens zo lang op de zon gedraaid. Dan moeten wij daar toch ook toe in staat zijn? Ik heb niet de illusie dat mijn boodschap iets verandert, maar dan heb ik het in ieder geval gezegd. Het is niet mijn doel in het leven om mensen te overtuigen. Maar als ik ze even aan het denken zet ben ik al tevreden.”
Het ei van Midas, maandag t/m vrijdag - 19.50 • NPO 2
